Election Commission Controversy भारतीय निवडणूक आयोग (ECI) कडे त्यांच्या रिटर्निंग ऑफिसर्स (ROs) बद्दल तपशील नसल्याची कबुली दिल्यानंतर त्यांना प्रतिक्रियेचा सामना करावा लागत आहे. ECI जर अशी मूलभूत माहिती देऊ शकत नसेल तर निवडणुका कशा घेतल्या जातात असा सवाल टीकाकार करत आहेत.

RTI ECI मधील माहितीचे अंतर उघड करते

14 मे 2024 रोजी, चौथ्या टप्प्यातील मतदानानंतर, कॉमनवेल्थ ह्युमन राइट्स इनिशिएटिव्ह (CHRI) चे संचालक व्यंकटेश नायक यांनी माहितीचा अधिकार (RTI) विनंती दाखल केली. त्यांनी संपूर्ण भारतातील सर्व रिटर्निंग ऑफिसर्स (ROs) यांची नावे, पदनाम, फोन नंबर आणि ईमेल आयडी यासह त्यांची संपूर्ण यादी मागवली.

आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे, ECI ने असे सांगितले की त्यांच्याकडे असा कोणताही डेटा नाही, ज्यामुळे निवडणूक प्रक्रियेतील पारदर्शकता आणि जबाबदारीबद्दल चिंता निर्माण झाली.

काय विनंती केली होती?

आरटीआय अर्जाने एका ज्वलंत समस्येवर प्रकाश टाकला. ECI वेबसाइट राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमधील मुख्य निवडणूक अधिकाऱ्यांची (CEO) माहिती पुरवण्याचा दावा करत असताना, रिटर्निंग ऑफिसर्सचे तपशील गहाळ आहेत.

नायक यांनी नागरिकांना भेडसावणाऱ्या गोंधळावर भर दिला.

भारतात 800 पेक्षा जास्त प्रशासकीय जिल्हे आहेत ज्यात 543 लोकसभा मतदारसंघ आहेत.
RO च्या योग्य यादीशिवाय, जनतेसाठी जिल्हा निवडणूक अधिकारी (DEO) आणि निवडणूक अधिकारी (ROs) यांच्यात फरक करणे जवळजवळ अशक्य आहे.
सार्वजनिकरित्या उपलब्ध डेटा नसताना, नायक म्हणाले, “माझ्याकडे आरटीआयद्वारे ही माहिती मागविण्याशिवाय पर्याय नव्हता.”

ही माहिती महत्त्वाची का आहे?

निवडणूक प्रक्रियेत रिटर्निंग ऑफिसर महत्त्वाचे असतात. ते त्यांच्या मतदारसंघातील नामांकन, मतदान आणि मतमोजणी प्रक्रियेवर देखरेख करतात. त्यांच्या ओळखीबद्दल पारदर्शकतेचा अभाव निवडणूक व्यवस्थापन आणि सार्वजनिक उत्तरदायित्वाबद्दल गंभीर चिंता निर्माण करतो.

निवडणूक आयोगावर टीका

Election Commission Controversy असे मूलभूत तपशील प्रदान करण्यात ECI च्या अक्षमतेमुळे जोरदार टीका झाली:

• पारदर्शकतेचे मुद्दे: सार्वजनिकरित्या उपलब्ध असलेल्या माहितीच्या अनुपस्थितीमुळे निवडणूक प्रक्रियेवरील विश्वास कमी होतो.
• कार्यात्मक चिंता: समीक्षकांना प्रश्न पडतो की ECI मुख्य अधिकाऱ्यांच्या केंद्रीकृत डेटाबेसशिवाय निवडणुका कशा व्यवस्थापित करते.
• सार्वजनिक गैरसोय: नागरिक आणि भागधारक निवडणूक संबंधित प्रश्नांसाठी रिटर्निंग अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधू शकत नाहीत.

Election Commission Controversy व्यापक परिणाम

डेटाच्या कमतरतेमुळे भारताच्या लोकशाही प्रक्रियेचा संरक्षक मानल्या जाणाऱ्या ECI च्या कार्यपद्धतीवर गंभीर प्रश्न निर्माण होतात. समीक्षकांचा असा युक्तिवाद आहे की जर अशी मूलभूत समस्या अस्तित्वात असेल तर, मोठ्या प्रणालीगत त्रुटींना देखील संबोधित करण्याची आवश्यकता असू शकते.

भारतीय निवडणूक आयोगाने रिटर्निंग अधिकाऱ्यांबद्दल कोणतीही माहिती नसल्याच्या दाव्यामुळे त्याच्या पारदर्शकतेबद्दल आणि जबाबदारीबद्दल चिंता निर्माण झाली आहे. हा वाद ECI ची यंत्रणा अद्ययावत करण्याची आणि निवडणुकीशी संबंधित अत्यावश्यक माहिती लोकांपर्यंत सहज उपलब्ध करून देण्याची तातडीची गरज अधोरेखित करतो.